അഥ സാധനപാദഃ |

തപഃ സ്വാധ്യായേശ്വരപ്രണിധാനാനി ക്രിയായോഗഃ ||1||

സമാധിഭാവനാര്ഥഃ ക്ലേശതനൂകരണാര്ഥശ്ച ||2||

അവിദ്യാസ്മിതാരാഗദ്വേഷാഭിനിവേശാഃ ക്ലേശാഃ ||3||

അവിദ്യാ ക്ഷേത്രമുത്തരേഷാം പ്രസുപ്തതനുവിച്ഛിന്നോദാരാണാമ് ||4||

അനിത്യാശുചിദുഃഖാനാത്മസു നിത്യശുചിസുഖാത്മഖ്യാതിരവിദ്യാ ||5||

ദൃഗ്ദര്ശനശക്ത്യോരേകാത്മതേവാസ്മിതാ ||6||

സുഖാനുശയീ രാഗഃ ||7||

ദുഃഖാനുശയീ ദ്വേഷഃ ||8||

സ്വരസവാഹീ വിദുഷോ‌உപി തഥാരൂഢോ‌உഭിനിവേശഃ ||9||

തേ പ്രതിപ്രസവഹേയാഃ സൂക്ഷ്മാഃ ||10||

ധ്യാനഹേയാസ്തദ്വൃത്തയഃ ||11||

ക്ലേശമൂലഃ കര്മാശയോ ദൃഷ്ടാദൃഷ്ടജന്മവേദനീയഃ ||12||

സതി മൂലേ തദ് വിപാകോ ജാത്യായുര്ഭോഗാഃ ||13||

തേ ഹ്ലാദപരിതാപഫലാഃ പുണ്യാപുണ്യഹേതുത്വാത് ||14||

പരിണാമതാപസംസ്കാരദുഃഖൈര്ഗുണവൃത്തിവിരോധാച്ച ദുഃഖമേവ സര്വം വിവേകിനഃ ||15||

ഹേയം ദുഃഖമനാഗതമ് ||16||

ദ്രഷ്ട്ടദൃശ്യയോഃ സംയോഗോ ഹേയഹേതുഃ||17||

പ്രകാശക്രിയാസ്ഥിതിശീലം ഭൂതേന്ദ്രിയാത്മകം ഭോഗാപവര്ഗാര്ഥം ദൃശ്യമ് ||18||

വിശേഷാവിശേഷലിങ്ഗമാത്രാലിങ്ഗാനി ഗുണപര്വാണി ||19||

ദ്രഷ്ടാ ദൃശിമാത്രഃ ശുദ്ധോ‌உപി പ്രത്യയാനുപശ്യഃ ||20||

തദര്ഥ ഏവ ദൃശ്യസ്യാത്മാ ||21||

കൃതാര്ഥം പ്രതി നഷ്ടമപ്യനഷ്ടം തദന്യസാധാരണത്വാത് ||22||

സ്വസ്വാമിശക്ത്യോഃ സ്വരൂപോപലബ്ധിഹേതുഃ സംയോഗഃ ||23||

തസ്യ ഹേതുരവിദ്യാ ||24||

തദഭാവാത്സംയോഗാഭാവോ ഹാനം തദ് ദൃശേഃ കൈവല്യമ് ||25||

വിവേകഖ്യാതിരവിപ്ലവാ ഹാനോപായഃ ||26||

തസ്യ സപ്തധാ പ്രാന്തഭൂമിഃ പ്രജ്ഞാ ||27||

യോഗാങ്ഗാനുഷ്ഠാനാദശുദ്ധിക്ഷയേ ജ്ഞാനദീപ്തിരാവിവേകഖ്യാതേഃ ||28||

യമനിയമാസനപ്രാണായാമപ്രത്യാഹാരധാരണാധ്യാനസമാധയോഷ്ടാവങ്ഗാനി ||29||

അഹിംസാസത്യാസ്തേയബ്രഹ്മചര്യാപരിഗ്രഹാ യമാഃ ||30||

ജാതിദേശകാലസമയാനവച്ഛിനാഃ സാര്വഭൗമാ മഹാവ്രതമ് ||31||

ശൗചസന്തോഷതപഃ സ്വാധ്യായേശ്വരപ്രണിധാനാനി നിയമാഃ ||32||

വിതര്കബാധനേ പ്രതിപക്ഷഭാവനമ് ||33||

വിതര്കാഹിംസാദയഃ കൃതകാരിതാനുമോദിതാ ലോഭക്രോധമോഹപൂര്വകാ മൃദുമധ്യാധിമാത്രാ ദുഃഖാജ്ഞാനാനന്തഫലാ ഇതി പ്രതിപക്ഷഭാവനമ് ||34||

അഹിംസാപ്രതിഷ്ഠായാം തത്സന്നിധൗ വൈരത്യാഗഃ ||35||

സത്യപ്രതിഷ്ഠായാം ക്രിയാഫലാശ്രയത്വമ് ||36||

അസ്തേയപ്രതിഷ്ഠായാം സര്വരത്നോപസ്ഥാനമ് ||37||

ബ്രഹ്മചര്യപ്രതിഷ്ഠായാം വീര്യലാഭഃ ||38||

അപരിഗ്രഹസ്ഥൈര്യേ ജന്മകഥന്താസമ്ബോധഃ ||39||

ശൗചാത്സ്വാങ്ഗജുഗുപ്സാ പരൈരസംസര്ഗഃ ||40||

സത്ത്വശുദ്ധിസൗമനസ്യൈകാഗ്ര്യേന്ദ്രിയജയാത്മദര്ശനയോഗ്യത്വാനി ച ||41||

സന്തോഷാത് അനുത്തമഃസുഖലാഭഃ ||42||

കായേന്ദ്രിയസിദ്ധിരശുദ്ധിക്ഷയാത് തപസഃ ||43||

സ്വാധ്യായാദിഷ്ടദേവതാസംപ്രയോഗഃ ||44||

സമാധിസിദ്ധിരീശ്വരപ്രണിധാനാത് ||45||

സ്ഥിരസുഖമാസനമ് ||46||

പ്രയത്നശൈഥില്യാനന്തസമാപത്തിഭ്യാമ് ||47||

തതോ ദ്വന്ദ്വാനഭിഘാതഃ ||48||

തസ്മിന് സതി ശ്വാസപ്രശ്വാസയോര്ഗതിവിച്ഛേദഃ പ്രാണായാമഃ ||49||

(സ തു) ബാഹ്യാഭ്യന്തരസ്തമ്ഭവൃത്തിര്ദേശകാലസങ്ഖ്യാഭിഃ പരിദൃഷ്ടോ ദീര്ഘസൂക്ഷ്മഃ ||50||

ബാഹ്യാഭ്യന്തരവിഷയാക്ഷേപീ ചതുര്ഥഃ ||51||

തതഃ ക്ഷീയതേ പ്രകാശാവരണമ് ||52||

ധാരണാസു ച യോഗ്യതാ മനസഃ ||53||

സ്വവിഷയാസംപ്രയോഗേ ചിത്തസ്വരൂപാനുകാര ഇവേന്ദ്രിയാണാം പ്രത്യാഹാരഃ ||54||

തതഃ പരമാവശ്യതേന്ദ്രിയാണാമ് ||55||

ഇതി പാതഞ്ജലയോഗദര്ശനേ സാധനപാദോ നാമ ദ്വിതീയഃ പാദഃ |